تمرین ۱ ریاضی ششم
۱- گنجایش حوضی $\mathbf{۳۵۶}$ لیتر است. اگر در هر دقیقه $\mathbf{۸/۹}$ لیتر آب وارد حوض شود، پس از چند دقیقه حوض پر میشود؟
پاسخ تشریحی و گام به گام تمرین ۱ صفحه ۵۹ ریاضی ششم
برای پیدا کردن زمان پر شدن حوض، باید **حجم کل حوض** را بر **مقدار آب ورودی در هر دقیقه** تقسیم کنیم.
$$\text{زمان لازم} = \text{گنجایش حوض} \div \text{سرعت پر شدن}$$
* **عملیات:** $\mathbf{۳۵۶ \div ۸.۹}$
### ۱. تبدیل به تقسیم بر عدد صحیح
مقسومعلیه ($athbf{۸.۹}$) یک رقم اعشار دارد. مقسوم و مقسومعلیه را در $athbf{۱۰}$ ضرب میکنیم:
$$\text{۳۵۶} \div \text{۸.۹} = \mathbf{۳۵۶۰} \div \mathbf{۸۹}$$
### ۲. انجام تقسیم
$$\text{۳۵۶۰} \div \text{۸۹} = \mathbf{۴۰}$$
* **توضیح:** ابتدا $ ext{۳۵۶}$ را بر $ ext{۸۹}$ تقسیم میکنیم. $\text{۸۹}$ حدود $ ext{۹۰}$ است. $\text{۴} \times \text{۹۰} = \text{۳۶۰}$، پس $\text{۴}$ بار $ ext{۸۹}$ را امتحان میکنیم: $\text{۴} \times \text{۸۹} = \text{۳۵۶}$. باقیمانده صفر است. حالا صفر باقیماندهی $ ext{۳۵۶۰}$ را به خارج قسمت اضافه میکنیم.
**پاسخ:** پس از $\mathbf{۴۰}$ دقیقه حوض پر میشود.
تمرین ۲ ریاضی ششم
۲- کدام یک از تقسیمها درست انجام شده است؟ پاسخهای نادرست کداماند؟ چرا؟
🔴 $\text{۰.۴} \div \text{۲} = \text{۰.۲}$
🔴 $\text{۰.۰۸} \div \text{۰.۲} = \text{۰.۴}$
🔴 $\text{۰.۰۰۴} \div \text{۰.۴} = \text{۰.۰۱}$
پاسخ تشریحی و گام به گام تمرین ۲ صفحه ۵۹ ریاضی ششم
برای بررسی درستی تقسیمهای اعشاری، باید آنها را محاسبه کنیم.
### ۱. بررسی تقسیم اول
* **🔴 $\mathbf{۰.۴ \div ۲ = ۰.۲}$**
* **محاسبه:** $\text{۴} \div \text{۲} = \mathbf{۲}$. یک رقم اعشار دارد. $\mathbf{۰.۲}$.
* **نتیجه:** **درست** ✅.
### ۲. بررسی تقسیم دوم
* **🔴 $\mathbf{۰.۰۸ \div ۰.۲ = ۰.۴}$**
* **تبدیل به صحیح:** $ ext{۰.۰۸}$ و $ ext{۰.۲}$ را در $athbf{۱۰}$ ضرب میکنیم: $\mathbf{۰.۸ \div ۲}$
* **محاسبه:** $\text{۸} \div \text{۲} = \mathbf{۴}$. یک رقم اعشار دارد. $\mathbf{۰.۴}$.
* **نتیجه:** **درست** ✅.
### ۳. بررسی تقسیم سوم
* **🔴 $\mathbf{۰.۰۰۴ \div ۰.۴ = ۰.۰۱}$**
* **تبدیل به صحیح:** $ ext{۰.۰۰۴}$ و $ ext{۰.۴}$ را در $athbf{۱۰}$ ضرب میکنیم: $\mathbf{۰.۰۴ \div ۴}$
* **محاسبه:** $\text{۴} \div \text{۴} = \mathbf{۱}$. دو رقم اعشار دارد. $\mathbf{۰.۰۱}$.
* **نتیجه:** **درست** ✅.
**توجه:** اگر فرض کنیم در گزینهی $athbf{۲}$ اشتباهی وجود داشته است (به دلیل وجود تمرین $athbf{۲}$ دیگر در تصویر)، برای تقسیم $athbf{۰.۰۸ \div ۰.۲}$، خارج قسمت $athbf{۰.۴}$ صحیح است. در هر صورت، روشهای ارائه شده در تقسیم $ ext{۲}$ درست هستند و هیچ پاسخ نادرستی وجود ندارد.
---
تمرین ۳ ریاضی ششم
۳- در یک منطقهی روستایی $\text{۱۵,۵۷۵}$ رأس گوسفند وجود دارد. برای واکسن زدن به هر رأس گوسفند $\text{۰.۱۳}$ سیسی مایع واکسن لازم است. چند سیسی از این مایع برای گوسفندان این منطقه نیاز است؟ (برای یافتن راهحل میتوانید عددهای مسئله را سادهتر کنید.)
اگر مایع در شیشههایی با گنجایش $\text{۰.۶۵}$ سیسی باشد، تعیین کنید چند شیشه برای واکسن زدن به گوسفندان آن منطقه لازم است.
پاسخ تشریحی و گام به گام تمرین ۳ صفحه ۵۹ ریاضی ششم
این یک مسئلهی ترکیبی از **ضرب اعشاری** و **تقسیم اعشاری** است.
### ۱. محاسبهی کل واکسن لازم (ضرب اعشاری)
$$\text{واکسن لازم} = \text{تعداد گوسفند} \times \text{مصرف برای هر رأس}$$
* **عملیات:** $\mathbf{۱۵,۵۷۵ \times ۰.۱۳}$
**سادهسازی:** $ ext{۱۵,۵۷۵}$ را به $ ext{۱۵,۰۰۰}$ و $ ext{۰.۱۳}$ را به $ ext{۰.۱}$ تبدیل میکنیم. $\text{۱۵,۰۰۰} \times \text{۰.۱} = \text{۱,۵۰۰}$.
**محاسبه دقیق:**
$$\text{۱۵,۵۷۵} \times \text{۰.۱۳} = \mathbf{۲,۰۲۴.۷۵} \text{ سیسی}$$
**پاسخ:** $\mathbf{۲,۰۲۴.۷۵}$ سیسی مایع واکسن نیاز است.
---
### ۲. محاسبهی تعداد شیشههای واکسن (تقسیم اعشاری)
$$\text{تعداد شیشهها} = \text{واکسن کل لازم} \div \text{گنجایش هر شیشه}$$
* **عملیات:** $\mathbf{۲,۰۲۴.۷۵ \div ۰.۶۵}$
**تبدیل به تقسیم بر عدد صحیح:** مقسومعلیه ($athbf{۰.۶۵}$) دو رقم اعشار دارد، پس در $athbf{۱۰۰}$ ضرب میکنیم:
$$\text{۲,۰۲۴.۷۵} \div \text{۰.۶۵} = \mathbf{۲۰۲,۴۷۵} \div \mathbf{۶۵}$$
**محاسبه دقیق:**
$$\text{۲۰۲,۴۷۵} \div \text{۶۵} = \mathbf{۳۱۱۵}$$
**پاسخ:** $\mathbf{۳,۱۱۵}$ شیشه برای واکسن زدن لازم است.
تمرین ۴ ریاضی ششم
۴- در یک کارخانهی سازندهی قطعههای اتومبیل، قطعهای ساخته میشود که جرم آن $\mathbf{۳۲.۸}$ گرم است. اگر کل جرم تولید یک روز این کارخانه $\mathbf{۱۳۹.۴۴}$ کیلوگرم باشد، در این روز چند قطعه ساخته شده است؟
پاسخ تشریحی و گام به گام تمرین ۴ صفحه ۵۹ ریاضی ششم
این یک مسئلهی **تبدیل واحد** و **تقسیم اعشاری** است. ابتدا باید جرم کل و جرم هر قطعه را به یک واحد (مثلاً گرم) تبدیل کنیم.
### ۱. تبدیل واحد (کیلوگرم به گرم)
ما میدانیم که $athbf{۱} \text{ کیلوگرم} = \mathbf{۱۰۰۰} \text{ گرم}$.
* **جرم کل تولید (به گرم):** $\text{۱۳۹.۴۴} \text{ کیلوگرم} \times \text{۱۰۰۰} = \mathbf{۱۳۹,۴۴۰} \text{ گرم}$
* **جرم هر قطعه:** $athbf{۳۲.۸} \text{ گرم}$
### ۲. محاسبهی تعداد قطعات (تقسیم اعشاری)
$$\text{تعداد قطعات} = \text{جرم کل تولید} \div \text{جرم هر قطعه}$$
* **عملیات:** $\mathbf{۱۳۹,۴۴۰ \div ۳۲.۸}$
**تبدیل به تقسیم بر عدد صحیح:** مقسومعلیه ($athbf{۳۲.۸}$) یک رقم اعشار دارد، پس در $athbf{۱۰}$ ضرب میکنیم:
$$\text{۱۳۹,۴۴۰} \div \text{۳۲.۸} = \mathbf{۱,۳۹۴,۴۰۰} \div \mathbf{۳۲۸}$$
**انجام تقسیم:**
$$\text{۱,۳۹۴,۴۰۰} \div \text{۳۲۸} = \mathbf{۴۲۵۰}$$
**پاسخ:** در این روز $athbf{۴,۲۵۰}$ قطعه ساخته شده است.
تمرین ۵ ریاضی ششم
۵- پاسخ تقسیمهای زیر را به طور ذهنی به دست آورید.
🔴 $\text{۰.۴} \div \text{۲} = \mathbf{\text{...}}$
🔴 $\text{۰.۶} \div \text{۰.۳} = \mathbf{\text{...}}$
🔴 $\text{۰.۴۸} \div \text{۱.۲} = \mathbf{\text{...}}$
🔴 $\text{۲۴} \div \text{۰.۵} = \mathbf{\text{...}}$
🔴 $\text{۰.۰۴} \div \text{۰.۲} = \mathbf{\text{...}}$
🔴 $\text{۰.۰۸} \div \text{۰.۰۲} = \mathbf{\text{...}}$
🔴 $\text{۸.۴} \div \text{۲.۱} = \mathbf{\text{...}}$
🔴 $\text{۴.۲} \div \text{۲.۴} = \mathbf{\text{...}}$
🔴 $\text{۳.۶} \div \text{۱۲} = \mathbf{\text{...}}$
پاسخ تشریحی و گام به گام تمرین ۵ صفحه ۵۹ ریاضی ششم
برای تقسیم ذهنی اعداد اعشاری، از **قانون جابهجایی ممیز** برای حذف اعشار مقسومعلیه استفاده میکنیم و سپس تقسیم را انجام میدهیم.
### ۱. انجام تقسیمها
* **🔴 $\mathbf{۰.۴ \div ۲}$:** $\text{۴} \div \text{۲} = \text{۲}$. یک رقم اعشار: $\mathbf{۰.۲}$
* **🔴 $\mathbf{۲۴ \div ۰.۵}$:** ضرب در $ ext{۱۰}$: $\text{۲۴۰} \div \text{۵} = \mathbf{۴۸}$
* **🔴 $\mathbf{۰.۰۴ \div ۰.۲}$:** ضرب در $ ext{۱۰}$: $\text{۰.۴} \div \text{۲} = \mathbf{۰.۲}$
* **🔴 $\mathbf{۰.۶ \div ۰.۳}$:** ضرب در $ ext{۱۰}$: $\text{۶} \div \text{۳} = \mathbf{۲}$
* **🔴 $\mathbf{۰.۰۸ \div ۰.۰۲}$:** ضرب در $ ext{۱۰۰}$: $\text{۸} \div \text{۲} = \mathbf{۴}$
* **🔴 $\mathbf{۴.۲ \div ۲.۴}$:** ضرب در $ ext{۱۰}$: $\text{۴۲} \div \text{۲۴} = \text{۱}\frac{۱۸}{۲۴} = \mathbf{۱.۷۵}$
* **🔴 $\mathbf{۰.۴۸ \div ۱.۲}$:** ضرب در $ ext{۱۰}$: $\text{۴.۸} \div \text{۱۲} = \mathbf{۰.۴}$ ($ ext{۴۸} \div \text{۱۲} = \text{۴}$)
* **🔴 $\mathbf{۸.۴ \div ۲.۱}$:** ضرب در $ ext{۱۰}$: $\text{۸۴} \div \text{۲۱} = \mathbf{۴}$
* **🔴 $\mathbf{۳.۶ \div ۱۲}$:** $\text{۳۶} \div \text{۱۲} = \text{۳}$. یک رقم اعشار: $\mathbf{۰.۳}$
### ۲. خلاصه پاسخها
| عملیات | پاسخ | عملیات | پاسخ |
|:---:|:---:|:---:|:---:|
| $\text{۰.۴} \div \text{۲}$ | $\mathbf{۰.۲}$ | $\text{۲۴} \div \text{۰.۵}$ | $\mathbf{۴۸}$ |
| $\text{۰.۰۴} \div \text{۰.۲}$ | $\mathbf{۰.۲}$ | $\text{۰.۶} \div \text{۰.۳}$ | $\mathbf{۲}$ |
| $\text{۰.۰۸} \div \text{۰.۰۲}$ | $\mathbf{۴}$ | $\text{۴.۲} \div \text{۲.۴}$ | $\mathbf{۱.۷۵}$ |
| $\text{۰.۴۸} \div \text{۱.۲}$ | $\mathbf{۰.۴}$ | $\text{۸.۴} \div \text{۲.۱}$ | $\mathbf{۴}$ |
| $\text{۳.۶} \div \text{۱۲}$ | $\mathbf{۰.۳}$ | | |
تمرین ۶ ریاضی ششم
۶- در $\mathbf{\square}$ جوابهای مختلفی میتوان نوشت تا تساوی درست باشد. سه پاسخ متفاوت بنویسید.
$$\frac{۱}{۴} \div \mathbf{\square} > \mathbf{۲}$$
پاسخ تشریحی و گام به گام تمرین ۶ صفحه ۵۹ ریاضی ششم
این یک مسئلهی **نامساوی در تقسیم کسرها** است. برای اینکه $\mathbf{\frac{۱}{۴} \div \square > ۲}$ درست باشد، باید $\mathbf{\square}$ (مقسومعلیه) عددی **کوچکتر** از $\mathbf{\frac{۱}{۸}}$ باشد.
### ۱. پیدا کردن مرز
ابتدا مرز تساوی را پیدا میکنیم:
$$\frac{۱}{۴} \div \mathbf{x} = \mathbf{۲} \rightarrow \mathbf{x} = \frac{۱}{۴} \div ۲ = \frac{۱}{۴} \times \frac{۱}{۲} = \frac{۱}{۸}$$
**شرط:** $\mathbf{\square} < \frac{۱}{۸}$ (و مثبت باشد، چون طول و مسافت منفی نیست.)
$$\frac{۱}{۸} = \mathbf{۰.۱۲۵}$$
### ۲. انتخاب سه پاسخ متفاوت
ما باید سه کسر یا عدد اعشاری کوچکتر از $athbf{\frac{۱}{۸}}$ یا $athbf{۰.۱۲۵}$ انتخاب کنیم.
* **پاسخ ۱:** $athbf{\frac{۱}{۱۰}}$ (چون $rac{۱}{۱۰} = ۰.۱ < ۰.۱۲۵$)
* **پاسخ ۲:** $athbf{\frac{۱}{۱۲}}$ (چون $rac{۱}{۱۲} \approx ۰.۰۸۳ < ۰.۱۲۵$)
* **پاسخ ۳:** $athbf{۰.۱}$ (یا $athbf{۰.۰۰۵}$)
**تأیید پاسخ ۱:** $\frac{۱}{۴} \div \frac{۱}{۱۰} = \frac{۱}{۴} \times \frac{۱۰}{۱} = \frac{۱۰}{۴} = \mathbf{۲.۵} > \mathbf{۲}$